غزنی قبل از اسلام

تحقیق: الحاج محمد کریم (یاری)غزنوی

ولایت غزنی ( فارسی نو: گنزک، یونانی: Gāzaca/گازکه، چینی:Ho - Si - Na، عربی: غزنین ) یکی از ۳۴ ولایت افغانستان به مرکزیت شهر غزنی می باشد که از ولایات جنوب شرقی افغانستان به شمار می رود. غزنی با ۱٬۳۶۲٬۵۶۴ جمعیت پنجمین ولایت پرنفوس افغانستان می باشد با اقوام مختلف. این ولایت از لحاظ مدیریت اداری به نوزده ولسوالی تقسیم شده است و ۲۲٬۹۱۵ کیلومتر مربع پهناوری دارد.
نام غزنه تلفظی در زبان فارسی شرقی است از واژه گَنزَک که در زبان فارسی قدیم به معنای گنجه ( "گنج" ) بوده است و نام غزنه پس از روی دادن جایگشت آوایی گنزک/گزنک به شکل کنونی درآمده است. به زبان یونانی باستان: احتمالاً همان Gázaca/گَزَکه یا Gāzaca/گازکه که بطلمیوس ( در کتاب ۶، فصل ۱۸، بند ۴ از Geographia ) آورده؛ به زبان چینی قدیم: Ho - si - na، آنطور که هیوان تسانگ، زائر مشهور چینی سدهٔ هفتم میلادی یاد کرده؛ واژهٔ درست غزنین به نون آخر است و غزنه یا غزنی تلفظ عامه می باشد.
غزنی با قدمت بیش از ۱۰۰۰ قرن یکی از کهن ترین مناطق جهان به شمار می رود. ابزارهای مربوط به دورهٔ پارینه سنگی زیرین با قدمت بیش از ۱۰۰ هزار سال پیش در دشت ناوُر در غرب غزنی پیدا شده است. این ابزار شامل تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که شامل تراشه، ساطور، رنده، تیشه و تبر ابزار هستند. این آثار نخستین شواهد بدست آمده از دورهٔ پارینه سنگی زیرین در افغانستان هستند.
غزنی در طول قرن هفتم میلادی یکی از مراکز مهم بودایی در افغانستان بود. کاوش های تیم باستانشناسی لهستانی نشان می دهد که آثار مذهبی کشف شده از تپه سردار غزنی هر دو فرهنگ هندویی و بودایی را دارا است.
"دو مرکز بزرگ بودایی دیگر، فندقستان و تپه سردار ( غزنی ) مسئله کاملاً متفاوتی است و دوره دیگری از تأثیرات هند بین قرن های هفتم تا هشتم را نشان می دهد. این بازنمایی ها موضوعاتی را از مهایانه شناسی نشان می دهد و حتی در مورد سایت اخیر جنبه های وجره یانه را تصور می کنیم که قبلاً خود را در صومعه های بزرگ هند مانند نالاندا تثبیت کرده بودند.
"مکان مهم دیگر تپه سردار ( معروف به تپه ای ناگارا ) در نزدیکی غزنی است که شاید تا قرن هشتم میلادی فعال بوده باشد. از این دوره یک مجسمه عظیم از بودای پارنیوارا ( بودا در منطقه خاصی خوابیده بود ) بدست آمد. مجسمه ای بسیار مشابه درست در شمال افغانستان، در آژینه تپه، تاجیکستان پیدا شده است. اما آنچه جالب تر است یافتن یک مجسمه از خدای هندو دپورگا ماهیشاسورا - ماردینی در همان محل است